Ustawowe wysokości kwot wolnych

Jednym z przejawów szczególnej ochrony wynagrodzenia za pracę jest zakaz dokonywania potrąceń, z wyjątkiem wymienionych w Kodeksie pracy. Pracodawca dokonuje potrąceń z wynagrodzenia według zasad określonych w art. 87-91 K.p. Przy tym potrącenia wskazane w art. 87 K.p. nie wymagają zgody pracownika. Ustawodawca ograniczył wysokość potrąceń poprzez wskazanie ich dopuszczalnych wielkości, a także dzięki ustanowieniu kwot wolnych. Kwoty wolne zmieniają się corocznie wraz ze zmianą minimalnego wynagrodzenia za pracę, gdyż ustalane są w oparciu o to wynagrodzenie, obowiązujące w danym roku kalendarzowym. Od 1 stycznia 2014 r. minimalne wynagrodzenie za pracę pracowników pełnoetatowych będzie wynosić 1.680 zł.

Wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości:

• minimalnego wynagrodzenia za pracę przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych - przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,
   
• 75% wskazanego powyżej wynagrodzenia - przy potrącaniu zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi,
   
• 90% wskazanego powyżej wynagrodzenia - przy potrącaniu kar pieniężnych przewidzianych w art. 108 K.p. (art. 87¹ § 1 K.p.).

Przy potrąceniach dobrowolnych, dokonywanych na podstawie pisemnej zgody pracownika, wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia w wysokości:

• minimalnego wynagrodzenia za pracę wspomnianego wcześniej - przy potrącaniu należności na rzecz pracodawcy,
   
• 80% tej kwoty - przy potrącaniu innych należności (art. 91 § 2 K.p.).

Mimo że nie wynika to z literalnego brzmienia przepisu, przy ustalaniu kwoty wolnej od potrąceń odliczeniu podlega składka na ubezpieczenie zdrowotne (zgodnie ze stanowiskiem Departamentu Prawa Pracy MPiPS).

W odniesieniu do pracowników niepełnoetatowych kwoty wolne ulegają zmniejszeniu proporcjonalnie do wymiaru ich czasu pracy.

Obliczanie kwoty wolnej

Kwoty wolne ustala się odliczając od minimalnego wynagrodzenia składki na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych. Odlicza się też składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Kształtowanie się wysokości kwot wolnych od potrąceń zależy od przysługujących pracownikowi kosztów uzyskania przychodów i stosowania bądź pomijania kwoty zmniejszającej zaliczkę na podatek dochodowy. Po dokonaniu wymienionych odliczeń, w zależności od rodzaju potrąceń pracodawca pozostawia kwotę wolną w wysokości 100% lub obniża ją do 75%, 90% lub 80%.

Na podstawie przykładu przedstawiamy sposób ustalenia kwoty wolnej od potrąceń obowiązującej w 2014 r., przysługującej pracownikowi pełnoetatowemu, z wynagrodzenia którego dokonywana jest egzekucja należności niealimentacyjnych. Obliczenia przeprowadzono uwzględniając koszty uzyskania przychodów i kwotę zmniejszającą zaliczkę na podatek dochodowy w wysokości obowiązującej w 2013 r., które w takich wysokościach będą też obowiązywały w 2014 r.

W 2014 r. kwota wolna od potrąceń w przypadku egzekucji należności niealimentacyjnych z wynagrodzenia pracownika pełnoetatowego, który ma prawo do podstawowych kosztów uzyskania przychodów (111,25 zł) oraz złożył pracodawcy formularz PIT-2 wyniesie 1.237,20 zł:

a) składki na ubezpieczenia społeczne finansowane przez pracownika:

• • składka emerytalna: 1.680 zł × 9,76% = 163,97 zł,
     
  • składki rentowe: 1.680 zł × 1,5% = 25,20 zł,
     
  • składka chorobowa: 1.680 zł × 2,45% = 41,16 zł,

razem składki na ubezpieczenia społeczne: 230,33 zł,

b) składka zdrowotna:

• • składka zdrowotna do pobrania z wynagrodzenia: (1.680 zł - 230,33 zł) × 9% = 130,47 zł,
     
  • składka zdrowotna odliczana od podatku: (1.680 zł - 230,33 zł) × 7,75% = 112,35 zł,

c) zaliczka na podatek dochodowy od osób fizycznych:

• • podstawa obliczenia zaliczki: 1.680 zł - (111,25 zł + 230,33 zł) = 1.338,42 zł, po zaokrągleniu 1.338 zł,
     
  • zaliczka na podatek dochodowy: (1.338 zł × 18%) - 46,33 zł = 194,51 zł,
     
  • zaliczka po odliczeniu składki zdrowotnej: 194,51 zł - 112,35 zł = 82,16 zł, po zaokrągleniu 82 zł,

d) kwota wolna od potrąceń: 1.680 zł - (230,33 zł + 130,47 zł + 82 zł) = 1.237,20 zł.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.)